Jako pracodawca niejednokrotnie spotykamy się z sytuacjami gdzie z winy pracownika dochodzi do szkody w mieniu pracodawcy, a pamiętajmy że ludzie potrafią być bardzo pomysłowi.

Obecnie w tym zakresie na rynku dostępne są możliwości w ramach grupowego ubezpieczenia odpowiedzialności materialnej pracowników, gdzie składki potrącane są od wynagrodzenia.

Ubezpieczenie to może być również wykorzystywane jako narzędzie wspierające zarządzanie flotą pojazdów mających na celu ograniczenie szkodowości w firmie poprzez przeniesienie skutków finansowych na sprawcę szkody.

Podstawy prawne takiej odpowiedzialności regulowane są w rozdziale I działu V kodeksu pracy (art. 114-122) – tzw. szkody w mieniu niepowierzonym oraz Art. 124-127 kodeksu pracy – odpowiedzialność pracownika za szkody w mieniu powierzonym.

W związku z tym wyróżniamy dwa rodzaje tej odpowiedzialności – ogólny, czyli odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy oraz szczególny, czyli odpowiedzialność pracownika za mienie mu powierzone. W każdym przypadku pracownik odpowiada za szkodę tylko zasady są zróżnicowane.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA SZKODĘ WYRZĄDZONĄ PRACODAWCY

Co do zasady pracownik, który wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych ze swej winy wyrządził pracodawcy szkodę, ponosi odpowiedzialność materialną, jeśli spowoduje w mieniu pracodawcy szkodę. Przesłankami odpowiedzialności pracownika są: szkoda, naruszenie obowiązków pracowniczych i adekwatny związek przyczynowy między zachowaniem pracownika a szkodą. Pracownik za szkodę wyrządzoną pracodawcy odpowiada na zasadzie winy. To właśnie jej rodzaj i stopień decydują o rozmiarze jego odpowiedzialności. Wina jako przesłanka pracowniczej odpowiedzialności materialnej może wystąpić w dwóch postaciach: winy umyślnej i winy nieumyślnej. Udowodnienie sprawcy szkody winy nieumyślnej, rodzi jego odpowiedzialność na podstawie przepisu, tj. art. 114 KP, natomiast wina umyślna rodzi odpowiedzialność na podstawie art. 122 KP. Co istotne– stosownie do regulacji przepisu art. 116 KP, to pracodawca winien wykazać okoliczności uzasadniające odpowiedzialność pracownika-sprawcy szkody oraz wysokość powstałej szkody.

Odpowiedzialność pracownicza będzie zachodziła na przykład w sytuacji, gdy pracownik, nie przestrzega określonych zasad korzystania ze sprzętu pracodawcy, uszkodzi sprzęt albo narzędzia służące mu do wykonywania pracy (np. drukarkę, wózek widłowy), bądź nie stosując się do ustalonych procesów technologicznych, spowoduje uszkodzenie towaru albo wytworzenie towaru niepełnowartościowego (np. zapomni o dołożeniu określonego składnika służącego do wyrobu produktu czy też nie zachowa odpowiednich proporcji) itp.

W przypadku gdy działanie pracownika nie jest umyślne, odszkodowanie nie może być wyższe niż równowartość trzymiesięcznego wynagrodzenia tego pracownika. Jeżeli działanie pracownika było umyślne (tj. działał on z zamiarem wyrządzenia pracodawcy szkody), to odpowiada on za szkodę
w pełnej wysokości.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA MIENIE POWIERZONE PRACOWNIKOWI

Odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikowi do zwrotu lub wyliczenia się została uregulowana na odmiennych zasadach w art. 124–127. Podstawową przesłankę odpowiedzialności pracownika w tej mierze stanowi prawidłowe powierzenie mu mienia. Odpowiedzialność ta oparta jest na winie pracownika, polegającej na nienależytej pieczy nad powierzonym mu mieniem, wskutek czego powstała szkoda, stwarzająca domniemanie faktyczne. Nie mają w tym przypadku zastosowania ograniczenia kwotowe dotyczące odpowiedzialności pracownika, tak jak ma to miejsce w przypadku ogólnej odpowiedzialności pracowniczej.

Na gruncie wymienionych przepisów, pracownik staje się w odpowiednim zakresie wolny od odpowiedzialności nie przez fakt, że nie udowodniono dopuszczenia się przezeń uchybień obowiązkom pracowniczym, lecz dopiero wówczas, gdy przeprowadzi on dowód wystąpienia okoliczności od niego niezależnych,a mogących mieć wpływ na powstanie szkody w majątku, który przyjął do wyliczenia się. Domniemanie winy, które ciąży na pracowniku odpowiedzialnym za mienie powierzone powoduje, że pracodawca ma jedynie obowiązek wykazania szkody w nim powstałej, oraz że zostało ono powierzone w sposób prawidłowy. Nie musi on zatem wykazywać winy pracownika. Od odpowiedzialności za mienie powierzone pracownik może się uwolnić, jeżeli wykaże, że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych. W związku z tym ciężar dowodu w przypadku odpowiedzialności za mienie powierzone spoczywa na pracowniku.

Co ważne, Kodeks pracy nie zawiera zamkniętego katalogu mienia, które może zostać powierzone pracownikowi, a zatem powierzony może zostać każdy składnik mienia pracodawcy pod warunkiem, że jest możliwy jego zwrot lub może nastąpić wyliczenie się z powierzonych przedmiotów przez pracownika. Pracownik odpowiada w każdym przypadku do pełnej wysokości za szkodę wyrządzoną w mieniu powierzonym, chyba że wykaże, że nie ponosi odpowiedzialności za szkodę w takim zakresie, w jakim ktokolwiek (pracodawca lub osoba trzecia) przyczynił się do powstania lub zwiększenia tej szkody.

CO DAJE UBEZPIECZENIE

Przedmiotem ubezpieczenia jest odpowiedzialność materialna pracownika wynikająca z art. 114-122 k.p. (jest to umowa podstawowa) oraz odpowiedzialność materialna pracownika za mienie powierzone wynikająca z art. 124-127 k.p. (jako umowa dodatkowa).

Warunkiem uruchomienia polisy i odpowiedzialności ubezpieczyciela jest zajście wypadku ubezpieczeniowego, tj. działanie lub zaniechanie ubezpieczonego pracownika, które musi wystąpić
w okresie ubezpieczenia, niezależnie od momentu powstania lub ujawnienia szkody i zgłoszenia samych roszczeń (tzw. trigger act committed czyli trigger zdarzenia powodującego szkodę). Należy wspomnieć, iż ochroną ubezpieczeniową objęte są także szkody wyrządzone w wyniku rażącego niedbalstwa pracownika.

Główne wyłączenia odpowiedzialności to:

• wina umyślna,
• czyste straty finansowe,
• brak uprawnień do wykonywania określonych czynności lub zakaz ich wykonywania,
• zniszczenie, zaginięcie lub kradzież m.in. gotówki,
• nietrzeźwość/pozostawanie pod wpływem środków odurzających,
• szkody w pojazdach wyrządzone przez pracowników nieupoważnionych do prowadzenia pojazdów lub nie posiadających wymaganych uprawnień,
• szkody w pojazdach powstałe wskutek używania pojazdu niezgodnie z przeznaczeniem,
• szkody w pojazdach powstałe podczas kierowania pojazdem nie zarejestrowanym lub nie posiadającym ważnego dowodu rejestracyjnego lub ważnego badania technicznego.

PODSTAWY PRAWNE ODPOWIEDZIALNOŚCI PRACOWNIKA:

Art. 114. Pracownik, który wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych ze swej winy wyrządził pracodawcy szkodę, ponosi odpowiedzialność materialną według zasad określonych w przepisach niniejszego rozdziału.

Art. 115. Pracownik ponosi odpowiedzialność za szkodę w granicach rzeczywistej straty poniesionej przez pracodawcę i tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego wynikła szkoda.

Art. 119. Odszkodowanie ustala się w wysokości wyrządzonej szkody, jednak nie może ona przewyższać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody.

Art. 122. Jeżeli pracownik umyślnie wyrządził szkodę, jest obowiązany do jej naprawienia w pełnej wysokości.

Art. 120.§1. w razie wyrządzenia przez pracownika przy wykonywaniu przez niego obowiązków pracowniczych szkody osobie trzeciej, zobowiązany do naprawienia szkody jest wyłącznie pracodawca.

§2. Wobec pracodawcy, który naprawił szkodę wyrządzoną osobie trzeciej, pracownik ponosi odpowiedzialność przewidzianą w przepisach niniejszego rozdziału.

Art. 124.§1. Pracownik, któremu powierzono z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się:

1) pieniądze, papiery wartościowe lub kosztowności.

2) narzędzia i instrumenty lub podobne przedmioty, a także środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze, odpowiada w pełnej wysokości sza szkodę powstałą w tym mieniu.

§2. Pracownik odpowiada w pełnej wysokości również za szkodę w mieniu innym niż wymienione w §1, powierzonym mu z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się.

§3. Od odpowiedzialności określonej w § 1 i 2 pracownik może się uwolnić, jeżeli wykaże, że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych, a w szczególności wskutek niezapewnienia przez pracodawcę warunków umożliwiających zabezpieczenie powierzonego mienia.